Hemen Bize Ulaşın ! +90216 305 4666

Helal sertifikası, ürünlerin İslam Dini’ nin belirlediği kurallar çerçevesinde uygunluğunu belgelendirerek, Müslüman tüketicilerin güvenle tercih edebileceği ürünler sunmayı amaçlayan bir belgedir. Günümüzde, helal gıda sertifikasının önemi hızla artmakta; bu alanda faaliyet gösteren kuruluşların sayısı da giderek çoğalmaktadır.

Tarihsel bir perspektiften bakıldığında, helal gıda sertifikasının kökenleri İslam hukukuna dayanmakta ve dini hassasiyetlerle derin bir bağ kurmaktadır. Bu bağlamda, helal sertifikasının alınma süreci oldukça titiz ve detaylı bir şekilde yürütülmektedir. Belirli kapsamlar ve amaçlar doğrultusunda, üreticilerin helal standartlarına uygunlukları titizlikle denetlenmektedir.

Helal belgesi, yalnızca bir belge olmanın ötesinde, Müslüman toplumlar için bir güvence ve pazarda önemli bir rekabet unsuru haline gelmiştir. Son yıllarda, bu sertifikaya sahip olmanın getirdiği avantajlar, pek çok sektörde kendini göstermekte ve tüketici talebini artırmaktadır. Özellikle gıda sektöründe, helal belgelendirme uygulamaları öncülük etmekte ve bu alandaki sertifikasyon süreçleri büyük bir titizlikle sürdürülmektedir.

Helal sertifikası almak isteyen üreticilerin, belirli standartları karşılamaları ve gerekli şartları yerine getirmeleri gerekmektedir. Bu süreçte, bölgesel farklılıklar ve uygulama çeşitlilikleri göz önünde bulundurulmalıdır. Helal standartları, her ülke için farklılık arz etmekte ve bu durum, uluslararası ticaretin dinamiklerini etkilemektedir. Helal belgesi, yalnızca gıda ürünleriyle sınırlı kalmayıp, kozmetik, ilaç ve finans gibi birçok sektörde de kendine yer bulmaktadır.

Dolayısıyla, Dünya’ nın özellikle Ortadoğu ve Asya bölgelerinde yaygın olarak yaşayan Müslüman toplumlar için söylenebilecek şey, Helal Belgesi’ nin ve helal gıda, yiyecek ve içecek sektöründe önemli bir konumda olduğudur. Helal ürün (gıda ve gıda dışı – hizmetler dahil) üreticileri, Allah’ ın c.c kurallarına ve dinimiz İslam’ ın hukukuna uymak için bu sertifikaya ihtiyaç duymaktadırlar.

Bu ihtiyaçlar ve tüketici talep baskıları helal üretim sektörünün ve helal hizmet sektörünün gelişimi kaçınılmaz hale gelmiştir. Dahası helal sertifikalı olmak, pazarda daha büyük bir paya sahip olmak ve global ölçekte rekabet avantajı elde etmek anlamı taşımaktadır.

Dolayısıyla, helal sertifikası , günümüz pazarında, özellikle Müslüman nüfusunun yoğun olduğu bölgelerde, stratejik bir pazarlama aracı olarak öne çıkmaktadır.



Helal Sertifikası Nedir?

Helal Sertifikası veya Helal Belgesi, ürün bileşenlerinin, üretim sürecinin ve kullanım amacının İslami prensiplere uygunluğunu tescil edip doğrulayan belgeye denir.

Bu belge, Müslüman tüketicilere helal olmayan maddelerden kaçınarak, güvenle kullanabilecekleri ürünleri seçme imkanı tanımaktadır. Helal sertifikasının sahip olduğu temel prensipler ve belgelendirme süreci, bu tanımın daha iyi anlaşılmasını sağlamaktadır.

- Amaç ve Kapsamı

Helal sertifikasının temel amacı, Müslüman tüketicilerin güvenli ve helal ürünler tüketmelerini sağlamaktır. Bu belge, ürünün tüm aşamalarındaki helalliğini belgeleyerek, tüketicilere yönelik bir güvence mekanizması oluşturur. Aynı zamanda helal sertifikası, üreticilerin de İslami kurallara uygun üretim yapmalarını teşvik etmekte ve bu konuda standartlar belirleyerek kapsamını genişletmektedir.


Helal Sertifikasının Tarihçesi

Helal belgesi uygulamaları, ilahi emirlere uygun gıda üretimi ve tüketimiyle ilgili olarak ortaya çıkmıştır. Helal sertifikası, İslam dünyasında çok uzun bir geçmişe sahip olup, kökenleri aslında İslam hukukuna dayanmaktadır. Helal kavramı, İslam dininin en temel prensiplerinden biri olarak kabul edilmekte ve tüketim ürünlerinin helal veya haram olma durumuna ilişkin belirli kurallar getirilmiştir. Bu kurallar, tarihsel olarak İslam toplumlarında ve ekonomik ticaret hayatında son derece önemli bir rol ve yer edinmiştir. Bu nedenle, helal sertifikasının tarihçesi, İslam hukukundaki kökenlerini ve gelişimini anlamak için oldukça önemli bir konudur.

Belgelendirme Uygulamaları 1980'lerin başında ortaya çıkmıştır. Bu dönemde, Malezya gibi bazı ülkelerde helal sertifikasyon kuruluşları kurulmuş ve helal belgesi uygulamaları yaygınlaşmıştır. Özellikle Müslüman nüfusa sahip ülkelerde helal belgesi talebinin artması, bu sürecin hızlanmasını sağlamıştır.

İslam toplumlarının ve pazarlarının bu kurallara ne kadar önem verdiği, toplumsal yapılarının nasıl şekillendiği açısından da büyük bir öneme sahiptir.

- İslam Hukukundaki Kökenleri

Helal sertifikasının İslam hukukundaki kökenleri, dini metinlerde yer alan hükümlere dayanmaktadır. İslam dini, helal kavramını geniş bir şekilde tanımlamış ve tüketim maddeleriyle ilgili olarak helal olan ve olmayan ürünleri belirlemiştir. Bu kökenler, İslam toplumlarında ticaretin ve tüketimin şekillenmesinde etkili olmuş ve helal sertifikasının ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Dolayısıyla helal sertifikasının İslam hukukundaki kökenleri, bu konunun anlaşılması ve öneminin kavranması için oldukça önemlidir.


Neden Helal Belgesi ? - Helal Sertifikasının Önemi

Helal gıda sertifikası, tüketici ve üretici açısından büyük bir öneme sahiptir. Tüketiciler için, helal sertifikalı ürünlerin güvenilir ve doğru bir şekilde üretildiğine nanmalarına yardımcı olur.

Helal Belgesi Belgelendirmesinin temel nedeni, ulusal ve uluslararası Müslüman topluluklara dini uyumlarını yerine getirmelerinde hizmet etmektir.

Helal kavramı, bir Müslümanın günlük yaşamında kullanılan çok çeşitli mal ve hizmetler için geçerlidir. Müslüman tüketiciler, İslam Hukuku tarafından tanımlanan süreç ve prosedüre uygun olduğu için helal işaretli ürünleri tercih ederler.

- Tüketici ve Üretici Açısından Önemi

Helal sertifikası, tüketiciler için ürünlerin helal standartlara uygun olduğunu garanti ederken, aynı zamanda üreticiler için de önemli bir pazarlama avantajı sağlayarak, onların rekabet gücünü artırır. Tüketiciler için helal sertifikalı ürünlerin tercih edilmesi, dini inançlarına uygun olması açısından büyük bir önem taşır ve bu sayede tüketiciler, içerdikleri ürünlerin güvenli ve kabul edilebilir olduğuna dair bir güvence bulmuş olurlar.

Ayrıca, üreticiler için helal sertifikası, ürünlerinin dini hassasiyetlere uygun olduğunu açıkça ve kesin bir şekilde kanıtlar. Bu durum ise, hem pazar genişlemesine hem de tüketici güveninin artmasına önemli ölçüde yol açar. Böylece, helal belgesi sadece tüketicilerin ihtiyaçlarını karşılamakla kalmaz, aynı zamanda üreticilerin de daha geniş ve çeşitli kitlelere ulaşmasını sağlar. Bu durum, işletmelerin rekabet avantajı elde etmesine ve pazar paylarını artırmalarına katkıda bulunur. Dolayısıyla, helal sertifikası olan ürünler, sadece İslam dinine mensup bireyler için değil, aynı zamanda daha geniş bir müşteri kitlesine hitap etmektedir.


Helal Sertifikası Nasıl Alınır? (Helal Sertifikası Süreci)

Helal sertifikası almak isteyen firmalar, öncelikle helal sertifikası veren kuruluşlardan birine başvurmalıdır. Başvuru süreci genellikle kuruluşun web sitesinden online olarak yapılır veya bir başvuru formu doldurulur. Daha sonra, kuruluş başvuruyu değerlendirir. Değerlendirme adımları arasında genellikle tesis ziyareti, helal yönetim sistemi değerlendirmesi, ürünlerin ve üretim sürecinin incelenmesi ve gerekli durumlarda son ürün ve/veya hammadde testleri bulunur. Ayrıca, üretim sürecinde kullanılan malzemelerin ve hammaddelerin helal sertifikasına uygun veya sertifikalı olup olmadığı da detaylı bir şekilde incelenir. Son olarak, uygun bulunan firmalara helal sertifikası verilir.

- Başvuru ve Değerlendirme Adımları

Firmalar helal sertifikası almak için başvuru yaptıktan sonra, kuruluş tarafından yapılan değerlendirme süreci oldukça titiz bir şekilde gerçekleştirilir. Değerlendirme adımları arasında tesis ziyareti, ürünlerin ve üretim sürecinin incelenmesi, üretim sürecinde kullanılan malzemelerin ve hammaddelerin helal sertifikasına uygunluğunun detaylı olarak kontrol edilmesi gibi aşamalar yer alır. Bu adımların başarılı bir şekilde tamamlanmasının ardından, firma uygun bulunursa helal sertifikası almaya hak kazanır ve belge verilir.


Helal Sertifikası Nereden Alınır? (Helal Sertifikası Veren Kuruluşlar)

Helal sertifikası almak isteyenler, Otorite kuruluşlardan yetki almış belgelendirme kuruluşlarına başvuru yapabilirler. Bunun yanı sıra uluslararası alanda faaliyet gösteren helal sertifikası veren bir çok kuruluş bulunmaktadır. Örneğin, İslamic Food and Nutrition Council of America (IFANCA), Euro Certification DOOEL., Halal Food Authority (HFA) ve Halal Control (HC) gibi kuruluşlar uluslararası alanda geçerli olan helal sertifikaları vermektedir.

- Yerel ve Uluslararası Örnekler

Türkiye'de helal sertifikası veren yerel kuruluşlar arasında HAK onaylı kuruluşlar öne çıkmaktadır. Uluslararası düzeyde ise IHI-Alliance, JAKIM (Jabatan Kemajuan Islam Malaysia) Malezya'da, MUI (Majelis Ulama Indonesia) Endonezya'da, HFCE (Halal Food Council Europe) Avrupa'da ve HDC (Halal Development Council) Pakistan'da helal sertifikası veren kuruluşlar arasında yer almaktadır.


Helal Sertifikasının Faydaları

Helal sertifikasının sayısız faydası bulunmaktadır. Bunlardan biri ekonomik ve ticari faydalarıdır. Helal sertifikasına sahip olmak, şirketlere geniş bir müşteri tabanı sağlar. Müslüman tüketiciler, helal sertifikalı ürünlere olan taleplerini artırmıştır, bu da şirketlerin pazar payını artırmasına yardımcı olur. Ayrıca, helal sertifikası, şirketlerin uluslararası pazarlara açılmasını kolaylaştırır. Ticarette güvenilirlik ve rekabet avantajı sağlar, bu da şirketlerin daha fazla iş fırsatı elde etmelerini sağlar.

Ayrıca bir kuruluşun Helal Belgesi alması aşağıdaki faydaları ve kazanımları da sağlayabilir;

  • Yüzden fazla ülkede 2 milyara yaklaşan Müslümanın, çok büyük tüketici yapısı ve helal pazar büyüklüğünün 2 trilyon dolardan fazla olması avantajları,
  • Ürüne/hizmete ve üretim alanına nitelik kazandırır, niteliklerin artmasını sağlar,
  • Helal sertifikalı ürünlere olan talep artması ile daha fazla ürün/hizmet satışı,
  • Global helal zincirinde yer alma,
  • Müslümanlar sadece Helal tercih ederken, gayrimüslimler de Helal tercihi yapabilirler,
  • Ürünlerin/Hizmetlerin İslami gereksinimlerine veya İslami yaşam tarzına uygun olduğu garanti altına alınır,
  • Pazarda konum sağlar,
  • Pazarlama kabiliyetini artırır.
  • Ürünlerin türetildiği kaynakların saflığı, temizliği ve üretim sürecinin sağlıklı bir yapı ortaya koymasını sağlar,
  • Sağlıklı ve güvenli olanı tüketerek insan yaşamının güvenliğine katkıda bulunur,
  • Hayvanlara zulüm, çevreye zarar verme ve haksız iş uygulamalarından kaçınarak bütünlük ve etik yaşam biçiminin gelişimini sağlar,
  • Bir bireye fiziksel ve ruhsal refahında yarar sağlayan bir yaşam biçimi alternatifi oluşturur,
  • Üstün kaliteli ürünleri garanti eden saflık ve güvenliğin sembolüdür.

- Ekonomik ve Ticari Faydaları

Helal sertifikasının ekonomik ve ticari faydaları oldukça önemlidir. Öncelikle, helal sertifikası olan şirketler, geniş bir tüketici kitlesine ulaşma şansı elde eder. Müslüman tüketicilerin bu ürünlere olan talepleri arttıkça, şirketlerin satışları da artar. Ayrıca, uluslararası alanda bu sertifikaya sahip olmak, şirketlere rekabet avantajı sağlar ve ihracat olanaklarını artırır. Bununla birlikte, helal sertifikası sayesinde şirketlerin ürünleri daha güvenilir hale gelir ve müşteri sadakati artar. Tüm bu faktörler, helal sertifikasının ekonomik ve ticari faydalarını ortaya koymaktadır.


Helal Sertifikası Alan Firmaların Deneyimleri

Helal sertifikası alan firmaların deneyimleri, bu sertifikayı almış olan firmaların özellikle üretim sürecinde karşılaştıkları zorlukları ve avantajları içermektedir. Bu deneyimler, helal sertifikasının firma içindeki uygulanabilirliği, tüketicilerle iletişimi ve sertifikayı almanın firma için sağladığı faydaları kapsamaktadır. Firmaların deneyimleri, helal sertifikasının potansiyel etkileri ve firmaların bu süreçte yaşadığı değişimleri de yansıtmaktadır.

- Başarılı Uygulama Örnekleri

Başarılı uygulama örnekleri, helal sertifikasını alan firmaların sertifikayı nasıl kullandıkları ve bu sayede nasıl başarı elde ettiklerini açıklar. Örnekler, etkili pazarlama stratejileri, tüketicilere olan güvenin artırılması, satışlardaki artışlar ve ihracat potansiyelinin geliştirilmesi gibi konuları içerebilir. Ayrıca, başarılı uygulama örnekleri, sektörel bazda farklılık gösterebilir ve helal sertifikasının firma performansı üzerindeki etkilerini somut bir şekilde gösterir.


Helal Belgesi Verilen Sektörler ?

Potansiyel olarak Helal Belgesi Talebi olan v eHelal Belgesi verilen Sektörler aşağıda listelenmiştir.

  • Gıda ve İçecekler,
  • Gıda dışı ürünler (kimyasallar, kozmetikler, tekstil ürünleri gibi),
  • Restoranlar ve yemekhaneler,
  • Kesimhaneler,
  • Hizmetler,
  • Lojistik,
  • Finans’ tır.
En Çok Talep Eden Sektör Gıda;

Helal uygulamalarında yiyecek ve içecek sektörü öncü olarak ağır basmaktadır. Dünya Helal uygulamaları verilerinde gıda ve içecek kategorisinin payı yaklaşık % 90’ dır. Son yıllarda, ithalat ve ihracat ticareti için ön plana çıkan Malezya, HAK ve diğer Otoritelerce onaylı helal sertifikası ve ilgili helal logosu uluslararası tanınan bir yapı haline gelmiştir. Bunun nedeni 90’ lı yıllardan itibaren “helal standart” çalışmaları ve uygulamalarıdır.


Helal Belgesi Fiyatları

Helal Belgesi Fiyatını, her ürün veya hizmette olduğu gibi ortaya çıkan bileşenler, faktörler ve maliyet parametreleri belirler.

Kuruluşun yapısı, büyüklüğü, proses karmaşıklığı, ürün ve ürün bileşenleri, ürün ve/veya hammadde test maliyetleri gibi durumlarına göre değişen Uygunluk Değerlendirme Faaliyetleri parametreleri, Sertifika maliyeti parametreleri ve kar marjıda parametreleri toplanarak “Helal Belgesi Fiyatı” oluşturulur.

Helal Belgesi Fiyatları her bir kuruluşa göre değişkenlik arzeder.

Genel olarak Helal Belgesi Fiyatı, 2025 yılında; 10.000,00 TL’ den başlayan ve değişen parametrelere göre artan fiyattır.


Sıkça Sorulan Sorular

Helal Nedir ?

Helal kelimesi, yasal veya izin verilen anlamına gelen Arapça kökenli bir kelimedir. Yiyecek ve içecekle ilgili olarak, yiyecek veya içeceğin Müslümanlar için yasal, izinli veya izinli olduğu anlamına gelir.

Helal’ lik vasfı sadece Allah’ a c.c. aittir. Müslümanların Kur-an-ı Kerim’ de tanımlanan beslenme ve yaşama kuralları vardır.

İslam çerçevesinde beslenme kuralları Helal' in hangi yiyecek ve içecek olduğunu tanımlar. Bu tanımlamalar günümüzdeki ürünleri yansıtmasa bile islam alimlerinin fıkh-i bilgileri ile uygunluk veya uygunsuzluk tanımlamaları dikkate alınmaktadır. İslam’ ın helal kuralları, Kur'an-ı Kerim, Hadisler ve Hanefi, Şafi, Maliki ve Hanbeli Hukukçuların fıkıhında tanımlanmışlardır. Gıda ürünlerinin Helal olarak sınıflandırılması çok ciddidir ve sadece İslami beslenme yasalarında uzman bir Müslüman tarafından yapılabilir.

Helal konusunda uygunsuzluk durumunu belirten terim ise “Haram” dır. Haram, yasadışı veya yasak anlamına gelir.

Helal ve Haram, yaşamın her alanında geçerli evrensel unsurlardır. Bununla birlikte, bu terimleri sadece gıda ürünleri, et ürünleri, kozmetik, kişisel bakım ürünleri, eczacılık ürünleri, gıda bileşenleri ve gıda ile temas eden malzemeler olarak değil ayrıca hizmetler olarak ta tanımlanır.

Helal Gıda Nedir ?

Helal, dinin kurallarına aykırı olmayan, dinî bakımdan yasaklanmamış olan, izin verilmiş anlamına gelen Arapça bir kelimedir.

Helal'in karşıtı, din kurallarına aykırı olan, dinî bakımdan yasak olan anlamına gelen Haram 'dır.

Helal gıdalar, İslami kurallara uygun olarak üretilen gıdalardır.

Birçok ürün için Helal yada Haram açıkça bellidir. Ancak bazı ürünlerin helal olup olmadığı konusunda belirsizlik söz konusudur. Bu tür ürünlerin helal ya da haram olarak sınıflandırılabilmesi için daha fazla bilgiye ihtiyaç vardır (Mashbooh).

Helal olduğu açıkça belli olan gıdalar; ekmek, meyve, su gibi.

aram olduğu açıkça belli olan gıdalar; şarap, domuz eti, ölü hayvan eti gibi.

Helal ya da haram olduğu açıkça belli olmayan gıdalar. Bunlar, bazı yönleriyle helal, bazı yönleriyle haram olarak değerlendirilebilecek özellikte olabilirler.

Haram olan aşağıdaki türler hariç tüm gıdalar Helal kabul edilmiştir;

  • Domuz/domuz eti ve bunlardan üretilen ürünler,
  • Uygunsuz kesilen hayvanlar yada kesimden önce ölen hayvanlar,
  • Alah'ın dışında herhangi bir tanrı ismi altında kesilen hayvanlar,
  • Alkol ve serhoş edici maddeler,
  • Etçil hayvanlar, avlanmış kuşlar ve dışarıda kulağı olmayan kara hayvanları,
  • Kan ve kandan yapılmış ürünler,
  • Yukarıdaki ürünlerin herhangi biri ile temas eden ürünler.
  • Orijinlerinin bilinmemesi sebebiyle helal ya da haram olarak sınıflandırılamayan jelatin, gliserin, enzimler, gıda katkı maddeleri, hayvansal yağ ve proteinler vb. gıdalar şüphelidirler (mashbooh).

Helal Prensipleri Nelerdir ?

  • Helâl ve haram kılma hakkı yalnız Allah (c.c.)’ ındır.
  • Helâl eşyanın aslındadır.
  • Sadece iyi niyet haramı helal yapmaz.
  • Helâl’de, haram’dan kaçınmak için her şey vardır.
  • Helâl’i haramlaştırmak, Allah (c.c.) ‘a ortak koşmanın eşidir.
  • Haram emri, bir şeyin çirkin ve zararlı oluşuna göredir.
  • Harama götüren her şey haramdır.
  • Haramı helalleştirmek için hile yapmak haramdır.
  • Haram herkes için haramdır.
  • Şüpheli olan her şeyden kaçınmak esastır.
  • Zaruretler mahzurları mübah kılar.

Helal Belgesi Gerekleri Nelerdir ?

Helal üretim bantı/prosesi

Helal kapsamına alınan ve kapsamda olmayan ürünler arasında etkileşim olmamalıdır. Her 2 üretim için ayrı üretim bantları kullanılmalıdır. Ayrıca, depolama ve üretim helal kapsamına alınmayan ürünlerden ayrılmalıdır.

Üretim

Üreticinin yeri HACCP-hijyen, sanitasyon ve temizlik standartlarını karşılamalıdır. Düzenli temizlik ve hijyen standartlarına uygunluk kontrolleri ve kayıtları oluşturulmalıdır.

Personel

Direkt olarak ürün üretiminde görev alan personellerin Müslüman olması gerekmektedir.

Helal kapsamında olmayan ürünler

Helal kapsamında olmayan ürünlerin üretim alanına girmesine izin verilmemeli ve üretim alanı her zaman temiz olmalıdır.

Helal üretim için hammadde

Üretimde sadece helal bileşenler kullanılmalıdır. Şaibeli, içeriği net olarak bilinmeyen bileşenler asla kullanılmamalıdır.

Bileşen içeriklerinde; domuz eti, köpek, kesilmemiş hayvan, helal olmayan ve şüpheli hayvansal yağ vb. ve alkol olmamalıdır.

Son üründe alkol içeriği çıkmamalıdır.

Helal ve helal olmayan ürünler arasında kontaminasyon

Helal ve helal olmayan ürünler arasında kontaminasyon olmamalıdır. Sadece helal ürünler helal olarak sertifikalandırılabilir.

Üretici, helal kapsamına alınmayan ya da helal olmayan ürünler de üretiyorsa üretimlerin (depolama dahil) ayrı süreçlerde işletilmesi sağlanmalıdır.

Helal Belgesi Sektör Kategorileri (Helal Belgesi Kapsamları) Nelerdir ?

  • KATEGORİ A - Çiftçilik 1, Hayvanlar: Et, balık, yumurta üretimi, süt üretimi; arıcılık, avcılık ürünleri vb.
  • KATEGORİ B - Çiftçilik 2, Bitkiler: Meyveler, sebzeler; hububat ürünleri, baharat, bahçe ürünleri vb.
  • KATEGORİ C - İşleme 1, Bozulabilir hayvansal ürünler: Hayvan kesimi, kümes hayvanları, yumurta, süt ürünleri ve balık ürünleri gibi tarımdan sonraki tüm faaliyetler.
  • KATEGORİ D - İşleme 2, Bozulabilir bitkisel ürünler: Taze meyvelerin taze suları, korunmuş meyveler, taze sebzeler, korunmuş sebzeler vb.
  • KATEGORİ E - İşleme 3, Oda sıcaklığında uzun raf ömrüne sahip ürünler: Konserve ürünler, bisküvi, atıştırmalıklar, içme suyu, içecekler, makarna, un, şeker, tuz vb.
  • KATEGORİ F - Yem üretimi: Hayvansal ürünler için yem ürünleri.
  • KATEGORİ G - Yemek servisi: Oteller, restoranlar vb.
  • KATEGORİ H - Dağıtım:Perakende satış, mağazalar, toptan satış vb.
  • KATEGORİ I - Hizmetler: Su tedariği, elektrik tedariği, temizlik, kanalizasyon, atık imhası, ürün geliştirme, süreç ve ekipman, veterinerlik hizmetleri, İslami mali/finansal hizmetler vb.
  • KATEGORİ J - Nakliye ve depolama: Nakliye ve depolama.
  • KATEGORİ K - Ekipman imalatı:Endüstriyel ekipman, otomatlar vb.
  • KATEGORİ L - Kimyasal ve Biyokimyasal Üretim:İlaç, gıda katkı maddeleri, gıda takviyeleri, diyet takviyeleri, sıvı yağlar, temizlik maddeleri, işleme yardımcıları, mikroorganizmalar vb.
  • KATEGORİ M - Ambalaj ve paketleme malzemesi imalatı: Ambalaj ve paketleme malzemesi
  • KATEGORİ N - Diğer malzeme imalatı:Kozmetik, tekstil, deri ürünleri vb.