İş ekipmanlarının kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği EK III’de belirtildiği gibi basınçlı kapların periyodik kontrolleri belirtilmedikçe yılda en az 1 defa kontrollerinin yapılması gerekmektedir.
Basınçlı kaplarda hidrostatik test yapılması esastır. Standartlarda aksi belirtilmedikçe hidrostatik test işletme basıncının 1.5 katı emniyet testler gerçekleştirilmelidir. "Ancak iş ekipmanının özelliği ve işletmeden kaynaklanan zorunlu şartlar gereğince hidrostatik test yapma imkânı olmayan basınçlı kaplarda hidrostatik test yerine standartlarda belirtilen tahribatsız muayene yöntemleri de uygulanabilir. Bu durumda, düzenlenecek periyodik kontrol raporlarında bu husus gerekçesi ile birlikte belirtilir." hükmüne yer vermiştir.
İş ekipmanlarının kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde 2.1.4 Maddesi tablo 1’de periyodik kontrollerinin yapılması gereken basınçlı kaplar ve kontrol kriterleri yer almaktadır.
Kuruluşlarda kullanılmakta olan tüm basınçlı ekipmanlar, kazanlar ve tankların periyodik kontrol, periyodik muayene faaliyetlerinin gercekleştirilmesi ve kayıt altına alınması gerekmektedir.
Bu gerekliliklerin karşılanması yasal olarak zorunlu bir proses haline getirilmiştir.
•İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Kanunu (6331 Sayılı)
•İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (28628 Sayılı)
Basınçlı Kap periyodik kontrol veya periyodik muayenelerinde, kontrol ve muayene metodları, “28628 sayılı İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde” belirlenmiş olan kriterler doğrultusunda yapılmaktadır. Kontrol sürecinde ekipmana bağlı olarak periyodik kontrol formları ve periyodik kontrol raporları ürün tipine göre oluşturularak muahafaza edilir.
Kazan Dairelerinin Periyodik Kontrolleri’ nde, kazan dairesi kapıları ve pencereleri yangına dayanıklı malzemeden imal edilmiş olup olmadığı ve üzerinde uyarıcı levha varlığı, kazan dairesi içerisinde kazan kullanma talimatı, yangın söndürme cihazı (kazan tipine göre değişik tiplerde y.s.c. kullanılabilir) kazandan sorumlu personelin ateşçi belgesi, akış borularının yön ve sıcaklık işaretlermelerinin varlığı sıcak hat kırmızı yön oku, soğuk hat mavi yön oku ile gösterilir), kazan dairesinin yeterli havalandırması ve kazan bakım teçhizatlarının varlığı ve uygunluğu kontrol edilerek kayıt altına alınır. Kazan dairesi temizliği ve kazan dairesine ait olmayan malzeme ve/veya cihaz varlığı ve uygunluğu kontrol edilerek kayıt altına alınır.
Kazanların Periyodik Kontrolleri’ nde, kazanın teknik bilgileri (marka, model, tip, seri no, ısıl kapasite, imal yılı, tasarım basıncı, test basıncı v.b.) kontrol edilerek kayıt altına alınır. Kazan normal basınçta çalıştırılrak fonksiyonel kontrolleri (manotmetreler, termometreler, su seviye göstergeleri, doğru değerleri gösteriyor mu? Bağlantı, flanş ve rekorlarda korozyon belirtisi, sızıntı veya deformasyon var mı? Alev penceresinden yanmanın sağlıklı mı?) yapılır ve kayıt altına alınır. Test ekipmanlarının bağlantı vanalarının uygunluğu, nefeslikler, genleşme tankları bağlantıları, emniyet ventilleri bağlantı şekillerinin uygunluğu kontrol edilerek kayıt altına alınır. Baca çıkışı ve baca bağlantılarının uygunluğuı, temizlik periyodu ve kazanda yapılan bakımların sicil defterine kaydedildiği kontrol edilerek kayıt altına alınır. Kalorifer kazanlarına kazan sıcaklığının 120ºC üzerine çıkmasını engelleyecek bir termostatın varliği kontrol edilerek kayıt altına alınır. Kazan giriş ve çıkışları üzerinde birer edet açma/kapama vanası varliği kontrol edilerek kayıt altına alınır. (Birlikte çalışan kazanların herbirinde ayrı ayrı stop valfi bulunmalıdır) Kazanda biriken su, çamur vs. atıkların tahliyesini sağlayacak bir tahliye tertibatının varliği ve bu atıkların bir kanal ve/veya boru aracılığı ile kazan dairesi dışına taşınmasının uygunluğu kontrol edilerek kayıt altına alınır. Paralel çalışan kazanlarda geri tepme klapesinin çalışırlığı kontrol edilerek kayıt altına alınır. Kazandaki kayıpların tamamlanması için geri besleme sisteminin varlığı ve çalışırlığı kontrol edilerek kayıt altına alınır.
Orta ve yüksek basınçlı kazanlarda; cehennemliklerin en yüksek noktasındaki bir veya daha fazla patlama kapağının varlığı ve minimum yüksekliği (min. 2 m.) kontrol edilerek kayıt altına alınır. Kazanlarda en az 1 adet genleşme kabı ve borusu tesisatının (açık sistemler için) varlığı kontrol edilir genleşme tankı olmadığı durumlarda (kapalı sistemler için) genleşme klapesinin varlığı kontrol edilerek kayıt altına alınır. Genleşme boruları ve valfinden çıkan buharın çalışanlara zarar vermeyecek şekilde tahliye edilmesi kontrol edilerek kayıt altına alınır. Kazan izolasyonlarının uygunluğu kontrol edilerek kayıt altına alınır.
Bütün kazanların yangına ve patlamaya karşı dayanıklı bölmede olması kontrol edilerek kayıt altına alınır.
Kazan tesisatı teknik olarak uygunluğu, boru ve flanş bağlantılarının sağlamlık ve korozyon durumu, boiler tesisatı ve boiler tankı izolasyonlarının uygunluğu kontrol edilerek kayıt altına alınarak yapılır
Sıvı ve gaz yakıtlar için yakıt deposu ile kazan arasının bölünmüş olması, yakıt deposu hava aralıkları bina dışına çıkarılması, yakıt filtresi, brülör geri besleme tesisatının varlığı, brülör teknik bilgileri kontrol edilerek kayıt altına alınarak yapılır.
Katı yakıtlı kazanlar da ayrıca, kömür analiz raporu, kömür yığma yükseklikleri ve kazancı aletleri kontrol edilerek uygunluklarına bakılıp kayıt altına alınır.
Kazanların Periyodik Kontrolünde Yapılan Test, Hidrostatik testtir. Kazanın söndürülüp tamamen soğuduğunda bütün giriş ve çıkış vanaları körlenerek hidrostatik teste başlanır. Kademeli olarak basınç arttırımı yapılır. Emniyet ventillerinin açıldığı gözlemlenir ve emniyet ventili açma basınçları kayıt altına alınır. Emniyet ventillerinin testleri tamamlandıktan sonra emniyet ventilleri, manometreler kazan giriş ve çıkışları körlenir. Kazan içi hidrostatik basınç, çalışma basıncı ve/veya tasarım basıncının standartlarda belirtilmemişse 1,5 katına getirilerek 1 saat süre ile beklenir ve hidrostatik test tamamlanmış olur. Test esnasında ve/veya sonucunda kazana ve bağlantılarına sızdırmazlık kontrolü yapılarak sonuçlar kayıt altına alınır. Test sonucunda bağlantılar normal durumuna getirilir, kazanın çalışırlığı kontrol edilerek kayıt altına alınır.
Kompresör periyodik kontrol ve muayene öncesinde bir önceki periyodik kontrol raporu raporu incelenir var ise eksikliklerin tamamlandığının kontrolü yapılır ve kayıt altına alınır. Kompresörün temiz hava emişinin sağlandağı ve hava emiş filtresinin temizliği kontrol edilerek kayıt altına alınır. Kompresör hava emiş kanalları bağlantılarının düz ve dirseksiz olması ve emiş kanallarının duvar-tavan bağlantılarının sağlam ve titreşimsiz olması kontrol edilir ve kayıt altına alınır. Kompresör titreşimlerinin hava borularına zarar vermediği, kompresör motorunun ayarlanan basınçta boşa geçmesi ve tekrar çalışması, kompresör ve çek valf arasındaki basınçlı havayı elektrik motoru durduğunda tahliye eden bir sistemin varlığı ve komresörun acil müdahale durumlarında çalışma alanı dışında durdurabilecek bir elektrik tesisatının varlığı kontrol edilerek kayıt altına alınarak yapılır.
Tankın patlamalara karşı dayanıklı bölmede olması, kaynak dikişleri, bir noktada kesişen ikiden fazla kaynak dikişinin olmaması, tank üzerindeki yama kaynakları, eziklikler, çarpıklıklar vb. kusurlar, temizleme kapağının (man hall) varlığı, emniyet ventilleri, blöf musluğu, kompresör veya basınçlandırıcı cihaz ile arasında bulunan çek valf kontrol edilerek kayıt altına alınır. Tank üzerindeki manometrelerde çalışma basıncı sınırının belirlendiği, manometrelerin doğru değerleri gösterdiği ve çalışma basıncının en az iki katı kapasitede olduğu kontrol edilerek kayıt altına alınır. Tank üzerinde tahliye vanası olduğu, emniyet ventilinin tanka tesisinin uygun olduğu, düzgün çalıştığı kontrol edilerek kayıt altına alınır. Tankın bulunduğu bölmede yanıcı parlayıcı malzeme olmadığı kontrol edilerek kayıt altına alınır. Tank topraklaması kontrol edilir, tankın ayaklarında lastik takoz olduğu ve tankın yere sabitlendiği kontrol edilerek kayıt altına alınır.
Tank üzerinde en az 6 noktadan (Alt kep (tahliye musluğu yanı), üst kep ve gövdenin farklı yerlerinden) kalınlık ölçümü yapılarak sonuçlar kayıt altına alınır. Tank üzerindeki emniyet ventilleri ve manometreleri söküldüğü, tankın giriş ve çıkış bağlantılarının körlendiği kontrol edilerek kayıt altına alınır. Test cihazı bağlandıktan sonra basınç kademeli olarak arttırılarak çalışma basıncının 1,5 katına getirilir. En az yarım saat süre boyunca hidrostatik teste devam edilir. Çek valflerin ve tankın kaçırma kontrolleri yapılarak kayıt altına alınır. Test sonucunda tankta deformasyon olmaması ve tankın bağlatılarının takılarak eski haline getirilmesi ve aktif çalışırlığı kontrol edilerek kayıt altına alınır.
Endüstriyel Vanaların Periyodik Kontrolü ve Test’ inde, Vana’ nın bağlantılarının deformasyon kontrolü, elektrik ve elektronik açma kapama sisteminin aktif çalışırlığı, vana gövdesinde deformasyon kontrolü yapılarak kayıt altına alınır. Vana bağlantıları körlenerek su doldurulur ve test cihazı bağlanarak kademeli olarak basınç arttırılır. Yarım saat süre ile çalışma basıncının 1,5 katında tutularak deformasyon ve sızıntı kontrolü yapılır ve sonuçlar kayıt altına alınır. Test sonrasında bağlantılar eski hallerine döndürülerek vananın aktif çalışırlığı kontrol edilerek kayıt altına alınır.
Not: Bu Bölümdeki içerikler bilgilendirme amaçlıdır. 01 Ocak 2022 itibarı ile periyodik kontrol işlemlerini yapmamaktayız.